BÀI III – PHẦN 2 : DANH TỪ GHÉP

Trước khi vào tìm hiểu về danh từ ghép, chúng ta sẽ đi tìm hiểu thêm 1 chút về sở hữu cách nhé.

Bài hôm trước, chúng ta đã được học về sở hữu cách của đại từ nhân xưng (Ben, sen,….). Hôm nay, chúng ta tìm hiểu về sở hữu cách của một danh từ khác ngoài đại từ nhân xưng nhé.

I. Sở hữu cách

1.1. Sở hữu cách của các ngôi khác

Làm cách nào để nói “Pin của cái điện thoại” ?

Cũng như sở hữu cách của đại từ nhân xưng, chúng ta sẽ thêm hậu tố vào cả “cái điện thoại” lẫn “pin”.

Với danh từ chính (cái điện thoại), chúng ta sẽ thêm như nào?

Thêm đuôi in/ın/un/ün theo quy luật quen thuộc đã được học rất nhiều ở các bài trước

• Với các danh từ có nguyên âm cuối cùng là e/i, chúng ta thêm in
• Với các danh từ có nguyên âm cuối cùng là a/ı, chúng ta thêm ın
• Với các danh từ có nguyên âm cuối cùng là o/u, chúng ta thêm un
• Với các danh từ có nguyên âm cuối cùng là ö/ü, chúng ta thêm ün
• Với các danh từ kết thúc bằng nguyên âm, chúng ta thêm “n” trước khi thêm các hậu tố in/ın/un/ün

Các trường hợp đặc biệt

• Danh từ kết thúc bằng “k”, thay k bằng ğ (trừ từ park)
• Danh từ kết thúc bằng p, thay p bằng b (trừ từ top)

Vậy quay lại trường hợp “cái điện thoại”

Telefon => Telefonun

Còn “pin” thì sao? Rất đơn giản, bạn hãy nghĩ như sau, “cái điện thoại” là chỉ “nó” (ngôi o), do vậy chúng ta thêm hậu tố cho từ “pin” như sở hữu cách của đại từ nhân xưng “O” là xong.

Sarj -> Sarjı

=> Ghép lại sẽ là Telefonun sarjı

Một số ví dụ khác

Evin bahçesi

Khu vườn của ngôi nhà

Kitabın sayfaları

Các trang của cuốn sách

Tương tự với sở hữu cách của các tên riêng cũng hoàn toàn tuân theo quy luật bên trên, tuy nhiên, chúng ta cần thêm dấu ‘ trước khi thêm đuôi sở hữu cách.

Ví dụ

Nehir’in evi

Nhà của Nehir

Nhưng cũng như bài trước, tên riêng nếu kết thúc bằng “k“, chúng ta vẫn giữ nguyên “k” rồi thêm đuôi sở hữu cách chứ không biến đổi “k” thành “ğ ” như quy luật đặc biệt bên trên nhé!

Berk’in ailesi

Gia đình của Berk

1.2. Sở hữu của sở hữu cách

Khi chúng ta nói “Pin của cái điện thoại của tôi”, ở đây có 2 sự sở hữu:

• Cái điện thoại của tôi
• Pin của cái điện thoại

Do đó, bạn chỉ cần thêm sở hữu cách “của tôi” vào “cái điện thoại” trước, sau đó thêm sở hữu cách “của cái điện thoại” cho “pin”

Có vẻ hơi loạn nhỉ, chúng ta xem luôn ví dụ nhé:

Telefonumun sarjı

Pin của cái điện thoại của tôi

Phân tích:

• Telefonum: cái điện thoại của tôi
• Telefonumun: của cái điện thoại của tôi
• Telefonumun sarjı: pin của cái điện thoại của tôi

Cách thêm hoàn toàn tuân theo các quy luật chúng ta đã học. Và để nhớ thì không có cách nào khác, chúng ta phải thực hành thật nhiều.

Một số ví dụ khác:

Emirhan’ın annesinin ofisi

Văn phòng của mẹ của Emirhan

Sizin evinizin bahçesi

Khu vườn của nhà của bạn

(Hoặc có thể bỏ Sizin mà chỉ cần nói “evinizin bahçesi” là đủ, vì hậu tố trong từ “eviniz” đã thể hiện rõ đó là sở hữu của ngôi “siz”)

Với quy luật trên, các bạn hoàn toàn có thể thêm nhiều lần sở hữu cách hơn nữa.

Ví dụ:

o benim babamın sekreterinin eşinin arkadaşı

Cô ấy là bạn của vợ của thư ký của bố tôi

II. Danh từ ghép

Trong tiếng Việt, chúng ta có rất nhiều danh từ ghép.

Ví dụ:

Công viên trẻ em _{(ghép giữa công viên và trẻ em)}, tiệc trà _{(ghép giữa tiệc và trà)},…

Trong tiếng Thổ cũng vậy, danh từ ghép là 2 danh từ sử dụng cạnh nhau, ý nghĩa của danh từ này bổ sung cho ý nghĩa của danh từ kia.

Tuy nhiên, tiếng Thổ hơi rắc rối hơn tiếng Việt ở chỗ: họ không chỉ ghép 2 danh từ vào là xong. Họ phải thêm hậu tố cho danh từ đứng sau (danh từ có nghĩa chính).

Türkçe kursu

Khóa học tiếng TNK

Ở đây danh từ chính là kurs_{(khóa học)}.

Danh từ bổ sung ý nghĩa cho nó là Türkçe _{(tiếng Thổ).}

Theo quy luật trong tiếng Thổ, trong danh từ ghép, danh từ chính sẽ phải thêm hậu tố.

Chắc bạn đoán được quy tắc thêm rồi đúng không nhỉ? Đúng vậy, là quy tắc nguyên âm. Và quy tắc này giống hệt với quy tắc của danh từ dùng cho ngôi “o”

• Với danh từ có nguyên âm cuối là e,i, chúng ta sẽ thêm “i”
  öğrenci evi _{(nhà sinh viên)}
• Với danh từ có nguyên âm cuối là a, ı, chúng ta sẽ thêm ı
  Çocuk parkı _{(công viên trẻ em)}
• Với danh từ có nguyên âm cuối là o, u, chúng ta sẽ thêm u
  Türkçe kursu
• Với danh từ có nguyên âm cuối là ö, ü, chúng ta sẽ thêm ü
  Güneş gözlüğü _{(kính râm)}
• Với các danh từ kết thúc bằng nguyên âm, chúng ta thêm s trước khi thêm các hậu tố bên trên.
  Çay bahçesi _{(vườn trà)}
• Với các danh từ kết thúc bằng phụ âm k, đổi k thành ğ (trừ từ park)
  Polis köpeği _{(chó cảnh sát)}
• Với các danh từ kết thúc bằng phụ âm p, đổi p thành b (trừ từ top)
  Kadın çorabı _{(tất nữ)}

Phân biệt giữa danh từ ghép và sở hữu cách:

• Sở hữu cách: thể hiện sự sở hữu, cái gì thuộc về cái gì.
• Danh từ ghép: Không thể hiện sự sở hữu, mà ý nghĩa của từ này xác định ý nghĩa cho từ còn lại.

Phân tích 1 chút nhé:

• Với từ “Türkçe kursu”, chúng ta sẽ không dùng Türkçenin kursu, vì đây không phải là “khóa học của tiếng Thổ”, mà là 1 khóa học (về) tiếng Thổ.
• Với từ “Güneş gözlüğü”, không thể nói Güneşin gözlüğü vì đây không phải “kính của ông mặt trời”, mà đây là kính dùng khi có mặt trời (trong tiếng Việt gọi là kính râm).
• Với từ “Polis köpeği”: nếu nói Polisin köpeği thì không sai, nhưng về ý nghĩa, người ta sẽ hiểu đây là 1 con chó bình thường nào đó của người cảnh sát nào đó. Tuy nhiên, ý nghĩa mà từ “Polis köpeği” muốn thể hiện ở đây là “chó làm nghiệp vụ cảnh sát”.

Mở rộng

1.Thêm hậu tố cho danh từ ghép

Chúng ta có thể thêm các hậu tố e/a/den/dan/de/da vào sau các danh từ ghép để thể hiện ý muốn nói (nhớ tuân theo các quy luật đã học)

Tuy nhiên lưu ý, cần phải thêm “n” rước khi thêm các hậu tố này.

çocuk parkına gidiyorum

Tôi đi đến công viên trẻ em

 çocuk parkından geldim

Tôi đi về từ công viên trẻ em

2.Một số từ chỉ vị trí và cách chia theo ngôi

Lưu ý: những từ dưới đây đã được thêm “de/da” để chỉ “ở”, do vậy cách chia theo ngôi là chỉ cần chia theo gốc của từ (chưa có “de/da”).

Arada: Ở giữa _{(cần dùng cho ít nhất 2 danh từ nên không chia theo ngôi ben và sen được)}

Từ gốc là “ara” -> Chia theo các ngôi (aramızda _{giữa chúng ta}, aranızda _{giữa các bạn}, arasında g_{iữa chúng}, aralarında _{giữa họ})

Aramızda hiçbir şey kalmadı!

Giữa chúng ta chẳng còn gì cả!

Karşıda: ở đối diện

Chia theo các ngôi (karşımda _{đối diện với tô}i, karşında _{đối diện với bạn}, karşısında _{đối diện với nó}, karşımızda _{đối diện với chúng tôi}, karşınızda _{đối diện với các bạn},karşılarında _{đối diện với họ})

Süpermarket, garın karşısında

Siêu thị ở đối diện với nhà ga

Arkada: ở sau lưng

Chia theo các ngôi (arkamda _{ở sau lưng tôi}, arkanda _{ở sau lưng bạn}, arkasında _{ở sau lưng nó}, arkamızda _{ở sau lưng chúng tôi}, arkanızda _{ở sau lưng các bạn}, arkalarında _{ở sau lưng họ})

Yüzme havuzu, spor salonunun arkasında

Bể bơi ở đằng sau của nhà thể thao

Yanda: ở bên cạnh

Chia theo các ngôi (yanımda _{ở cạnh tôi}, yanında _{ở cạnh bạn}, yanında _{ở cạnh nó}, yanımızda _{ở cạnh chúng tôi}, yanınızda _{ở cạnh các bạn}, yanlarında _{ở cạnh họ})

Her zaman yanımda mısın?

Anh sẽ luôn ở bên cạnh em chứ?

Köşede: ở góc

Chia theo các ngôi (Köşemde _{ở góc của tôi}, Köşende _{ở góc của bạn}, Köşesinde _{ở góc của nó}, Köşemizde _{ở góc của chúng tôi}, Köşenizde _{ở góc của các bạn}, Köşelerinde _{ở góc của họ})

Banka, Sonbahar Sokağının köşesinde

Ngân hàng ở góc đường Sonbahar.

Çaprazda: ở phía chéo

Chia theo các ngôi (Çaprazımda _{Ở phía chéo của tôi}, Çaprazında _{ở phía chéo của bạn}, Çaprazında _{Ở phía chéo của nó}, Çaprazımızda _{ở phía chéo của chúng tôi},Çaprazınızda _{Ở phía chéo của các bạn}, Çaprazlarında _{Ở phía chéo của họ})

Pastane, lisenin çaprazında

Hàng bánh ở phía chéo của trường cấp 3.

III. Bài tập

Xếp các từ dưới đây vào 2 cột: danh từ ghép hoặc sở hữu cách (Nhớ sửa lại từ cho đúng)

•  Çoçuk – ayakkabı
• Araba – bagaj
• Bilardo – salon
• Güneş – gözlük
• Okul – üst kat
• Yatak- oda
• Türkiye – nüfus
• Arkadaş – ev
• Ev- bahçe
• Murat – çanta
• Ankara – üniversite
• Spor – ayakkabı
• Polis – köpek
• Doğum – gün
• Türkçe – sınav
• Kadın – çorap
• Yarış – araba
• Kahve – fincan